ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ξ. ΚΑΛΛΗ στην Κ. ΣΑΒΒΑ στον 'ΠΟΛΙΤΗ'

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ\ Ξ. ΚΑΛΛΗ

ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ Κα ΚΑΤΙΑ ΣΑΒΒΑ

 1.   Τι τελικά αποτελεί το φαινόμενο της εξαφάνισης;

Οι εξαφανίσεις είναι μια πολιτική πράξη με καθαρά πολιτικούς στόχους.  Αυτό ισχύει τόσο για την περίπτωση της Κύπρου όσο και για άλλες χώρες. Το φαινόμενο χρησιμοποιείται για υλοποίηση πολιτικών σχεδιασμών. Άνθρωποι δεν εξαφανίζονται τυχαία ούτε και είναι αδύνατος ο εντοπισμός τους.

 

                                            2.   Η διερεύνηση των εξαφανίσεων είναι δύσκολη;

Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις παγκοσμίως υπάρχει εμπλοκή διαφόρων κρατικών δομών.  Λόγω αυτής της εμπλοκής δεν εξαφανίζονται μόνο οι άνθρωποι αλλά οι υπαίτιοι προσπαθούν να εξαφανίσουν και τα τεκμήρια και τις πληροφορίες, εξού και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι προσπάθειες διερεύνησης.  Από την στιγμή που υπάρχει εμπλοκή των κρατικών δομών το έργο της διερεύνησης είναι δύσκολο εκτός σε περιπτώσεις που το κράτος το ίδιο πάρει τις αναγκαίες πολιτικές και ανθρωπιστικές αποφάσεις αναζητώντας την αλήθεια ή εξαναγκαστεί από εξωγενείς παράγοντες να λάβει κάποια μέτρα.  Δυστυχώς οι οποιεσδήποτε ενέργειες από πλευράς κρατών αφορούν περισσότερο την συγκάλυψη παρά την αποκάλυψη.

Είναι λίγα τα παραδείγματα που κράτη αποφάσισαν να διευκολύνουν τη διερεύνηση. Αυτό για το λόγο ότι οι εξαφανίσεις θεωρούνται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και το ίδιο το κράτος θα πρέπει να προβεί σε κυρώσεις εναντίον των ανθρώπων ή οργάνων του που το υπηρέτησαν και το υπηρετούν.

 

                                               3.    Τι τελικά είναι αγνοούμενος;

Από ανθρωπιστικής πλευράς είναι κάποιος, ο οποίος δεν επιστρέφει σπίτι του για φαγητό και η οικογένεια δεν γνωρίζει τι απέγινε.  Στο τραπέζι υπάρχει η άδεια καρέκλα και το άδειο πιάτο. Η οικογένεια βιώνει το μαρτύριο της αβεβαιότητας μη γνωρίζοντας εάν ο δικός τους είναι ζωντανός ή νεκρός. Η προσμονή της επιστροφής ανατρέπει τις ζωές και την καθημερινότητα όλων.  Η εξαφάνιση κυριαρχεί σε όλες τις πτυχές της ζωής τους.  Παιδιά μεγαλώνουν χωρίς πατέρα ή μητέρα, οι γονείς πεθαίνουν με το παράπονο και τα πολλά γιατί, οι γυναίκες βιώνουν καθημερινά τα συναισθήματα της Πηνελόπης...  Η εξαφάνιση δηλαδή ενός ατόμου δεν αποτελεί μόνο έγκλημα για το θύμα αλλά και ένα συνεχές έγκλημα για τους υπόλοιπους που τον αναμένουν.

 

Στην τελική ανάλυση αγνοούμενος είναι το άτομο, το οποίο του αφαιρείται με τον πιο βάρβαρο και αυθαίρετο τρόπο η ανθρώπινη υπόστασή του.  Όλοι μας ανήκουμε στην κοινωνία είτε ως ζωντανοί είτε ως νεκροί.  Στην περίπτωση του αγνοούμενου αναιρείται με βίαιο τρόπο το δικαίωμα να υπάρχει και να αποτελεί μέρος της κοινωνίας του είτε ως ζωντανός είτε ως νεκρός.  Είναι αυτή η αβεβαιότητα που μαστίζει τις οικογένειες σε όλο τον κόσμο και προκαλεί τόση δυστυχία και πόνο.

 

                                           4. Πως δημιουργούνται οι κατάλογοι αγνοουμένων;

Δυστυχώς σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις παγκοσμίως δεν ακολουθείται η ταξινόμηση και η ετοιμασία καταλόγων με καθαρά ανθρωπιστικά κριτήρια.  Υπερισχύουν τα πολιτικά και νομικίστικα κριτήρια.  Δηλαδή σε μια διένεξη οι αντιμαχόμενες πλευρές προσπαθούν η μια να αυξήσει δραματικά τους αριθμούς των θυμάτων, νεκρούς, αγνοούμενους κλπ., για σκοπούς πολιτικούς και προπαγάνδας και από την άλλη η άλλη πλευρά προσπαθεί εντελώς το αντίθετο.  Στο τέλος επικρατεί η πλευρά που υπερισχύει πολιτικά της άλλης πλευράς, συνήθως με την ανοχή και συνενοχή των τρίτων.  Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πάρα πολλές υποθέσεις, που από ανθρωπιστικής πλευράς πρέπει να ταξινομηθούν ως αγνοούμενοι, να μην θεωρούνται ως τέτοιες για καθαρά πολιτικούς λόγους. Όμως συμβαίνει και το αντίθετο, δηλαδή, άτομα που δεν θα έπρεπε να θεωρούνται αγνοούμενοι, θεωρούνται αγνοούμενοι για καθαρά πολιτικούς λόγους και σκοπιμότητες. Αυτό συνήθως συμβαίνει από πλευράς του δυνατού και του ένοχου σε μια διένεξη που επιβάλλει τα θέλω του.  Η μη συμπερίληψη υποθέσεων στους καταλόγους αγνοουμένων έχει σοβαρές και αρνητικές συνέπειες για τις οικογένειες επειδή τους στερούν, για καθαρά πολιτικούς λόγους, το δικαίωμα του σεβασμού και της αποκατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, που έχει σαν αποτέλεσμα να μην πληροφορηθούν ποτέ για την τύχη του δικού τους.

 

                                5.Πως αντιλαμβάνονται οι οικογένειες την εξαφάνιση του δικού τους;

Για τις οικογένειες ο χρόνος σταματά την τελευταία φορά που είδαν τον δικό τους.  Είναι η τελευταία εικόνα που έχουν στη μνήμη και στη θύμηση για τον δικό τους.  Η τελευταία αυτή εικόνα, είναι μια εικόνα ενός φυσιολογικού ανθρώπου, γεμάτου ζωντάνια, με αισθήματα και συναισθήματα.  Δηλαδή είναι μια εικόνα όπως βλέπουμε καθημερινά στη ζωή μας τους γύρω μας.

 

                        6. Πως αποδέχεται μια οικογένεια την ανατροπή αυτής της εικόνας;

Η αποδοχή από μέρους της όποιας οικογένειας του θανάτου του δικού της ανθρώπου συνεπάγεται στην ανατροπή της τελευταία εικόνας που είχαν για τον ίδιο.  Δηλαδή, θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες εικόνες και η αναίρεση της ζωής, δηλαδή, ο θάνατος, να πάρει συγκεκριμένη μορφή και να ακολουθηθούν οι τελετουργίες της απώλειας, θρησκευτικές και κοινωνικές. Εξ ου και η ανάγκη των λειψάνων και όλων των άλλων αποδεικτικών στοιχείων που πρέπει να δοθούν σε μια οικογένεια ώστε να γίνει αποδεκτός ο θάνατος και αποδεκτή η νέα εικόνα, που αναιρεί τις προηγούμενες εικόνες που είχαν για το δικό τους.  Δεν μπορεί η αναίρεση της ζωής να γίνει με υποθετικό τρόπο, όπως κάποιοι είχαν προωθήσει στο παρελθόν για κλείσιμο του προβλήματος των αγνοουμένων της Κύπρου.  Όλους μας, μας σημαδεύουν στην παρουσία μας σ’ αυτήν τη ζωή δυο πιστοποιητικά που αφορούν στην ανθρώπινη ύπαρξη και παρουσία μας.  Το πρώτο το πιστοποιητικό γέννησης και το δεύτερο το πιστοποιητικό θανάτου.  Χωρίς το πιστοποιητικό θανάτου δεν μπορεί να κλείσει νομικά, κοινωνικά θρησκευτικά, ο κύκλος της εγκόσμιας παρουσίας μας.

 

7.    Τι σημαίνει για μιαν οικογένεια η διευκρίνιση της τύχης του δικού τους ανθρώπου;

Η διευκρίνιση της τύχης ενός αγνοουμένου και η ταυτοποίηση των λειψάνων του ή έστω και μέρος των λειψάνων του, σηματοδοτεί:

 

i.Την επιστροφή του στην οικογένειά του, έστω και με τη μορφή των λειψάνων

ii.Την επανένταξη του στο κοινωνικό σύνολο με την μορφή της νέας κατοικίας του, δηλαδή του τάφου σε ένα κοινωνικό κοιμητήριο,

iii. Τις διαδικασίες επούλωσης των πληγών και αποδοχής των νέων δεδομένων, δηλαδή, της υπόστασης του δικού τους ως νεκρού.  Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την τέλεση κηδείας, τέλεση μνημοσύνου, συμπαράσταση και αλληλεγγύη στον χαμό από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο και την πολιτεία κλπ.

 

Όλα τα πιο πάνω συμβάλλουν ώστε η οικογένεια να κλείσει το τραγικό κεφάλαιο της αβεβαιότητας του πόνου και του μαρτυρίου που βίωσαν με την εξαφάνιση του δικού τους και να προχωρήσει στην επούλωση των πληγών και στη συνέχιση της ζωής τους.

 

                  8.   Πως αισθάνονται οι οικογένειες με το άκουσμα του θανάτου;

Δυστυχώς, στην περίπτωση της Κύπρου είναι τραγικό και οξύμωρο ότι η διευκρίνιση της τύχης των αγνοουμένων αφορά μόνο την εξασφάλιση αποδεικτικών στοιχείων θανάτου.  Όλοι όσοι εμπλεκόμαστε με οποιοδήποτε ρόλο, είμαστε κατά κάποιο τρόπο αγγελιοφόροι θανάτου.  Δυστυχώς η επιτυχία των προσπαθειών μας, αν είναι δυνατόν, είναι ο θάνατος. Όσον αφορά τις οικογένειες, αλλοίμονο όλες οι οικογένειες, χωρίς καμιά εξαίρεση, θα ήθελαν η επιστροφή του δικού τους στην οικογένεια και στην κοινωνία να μην πάρει την μορφή θανάτου, δηλαδή, λειψάνων.  Έχουν παρέλθει όμως 42 ολόκληρα χρόνια και μισός αιώνας από τις εξαφανίσεις της περιόδου 1963-64.   Προσπαθούμε να εντοπίσουμε όμως και κάποια θετικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποτελεί βάλσαμο για τις οικογένειες.  Στην περίπτωση που εντοπίζονται και ταυτοποιούνται τα λείψανα ή έστω και ένα μικρό μέρος τους, αφήνοντας κατά μέρος τις πολιτικές προεκτάσεις, σημειολογικά ο εντοπισμός και η ταυτοποίηση έχουν εξίσου σημασία, επειδή αποκαθίσταται η αξιοπρέπεια του νεκρού και της οικογένειάς του και ο αγνοούμενος επανέρχεται και επανεντάσσεται στην οικογένεια και στην κοινωνία, δυστυχώς, με την μορφή του νεκρού

 

          9.   Τι γίνεται με τα ανθρώπινα δικαιώματα των οικογενειών και των αγνοουμένων;

Υπάρχουν πάρα πολλές άλλες πτυχές που αφορούν τις εξαφανίσεις όπως το δικαίωμα στην αλήθεια, το δικαίωμα στη δικαιοσύνη και πολλά άλλα που καλύπτονται από πάρα πολλές συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.  Δυστυχώς όμως, και είναι τραγικό αυτό που θα πω, τα ανθρώπινα δικαιώματα για τους αδύνατους αποτελούν είδος πολυτελείας, το οποίο απολαμβάνουν κάποιοι, σύμφωνα με τις πολιτικές ανάγκες και σκοπιμότητες της κάθε ιστορικής περιόδου.  Είναι το ίδιο όπως τα αγαθά της υγείας, παιδείας κλπ., τα  οποία απολαμβάνουν, ως επί το πλείστον μόνο αυτοί που έχουν την οικονομική δυνατότητα και ευχέρεια.  Αυτό με κανένα τρόπο δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε και να διεκδικούμε.  Η μοιρολατρική προσέγγιση δεν είναι η απάντηση στις προκλήσεις της εποχής μας.   Χωρίς αγώνα και διεκδίκηση δεν υπάρχει κανένας που θα σου δώσει έστω και τα αυτονόητα είτε αυτά ονομάζονται ανθρώπινα δικαιώματα είτε έννοιες όπως δικαιοσύνη, αλήθεια και συγνώμη.