ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΠΛΑΙΣΙΩΝΕΙ ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
Αγρίνιο-Κύπρος: αντιδόσεις αίματος και ψυχής
Γειά σας!
Είμαι η …
Είμαι ο …
και φοιτούμε στο Ενιαίο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο-Λύκειο Αγρινίου.
Είμαστε γεννημένοι και ζούμε στην περιοχή του Αγρινίου, στη μεγαλύτερη πόλη του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Ενός νομού με μοναδικές φυσικές ομορφιές, πλημυρισμένο από φως και νερό. Εδώ συνυπάρχουν πέντε λίμνες και ο Αχελώος· ο ποταμός που πήρε θεϊκή μορφή στα μάτια των προγόνων μας. Ζούμε σε μια πόλη με μακραίωνη ιστορία, που πότισε και ποτίζει το δέντρο της ελευθερίας με ποταμούς αιμάτων.
Περπατάμε στην πόλη και συναντάμε μνημεία, προτομές που μαρτυρούν τον ηρωικό της χαρακτήρα. Περπατάμε στην πόλη και συναντάμε ονόματα εύηχα αλλά άγνωστα, ονόματα πόλεων κι ανθρώπων, που αξίζει να αναζητήσουμε την ουσία τους.
Φτάνουμε στην «Πλατεία Κυπρίων Αγωνιστών».
Ποιός το γνωρίζει τούτο το νησί;
Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα:
καινούριους τόπους, καινούριες τρέλες των ανθρώπων
ή των θεών
Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή.
Βρίσκουμε στην Κύπρο στοιχεία πολιτισμού που χρονολογούνται από την ένατη χιλιετηρίδα προ Χριστού.
Αργότερα, η ανακάλυψη του χαλκού φέρνει στο νησί πλούτο και ανάπτυξη του εμπορίου.
Γύρω στο 1200 π.Χ., οι Μυκηναίοι και οι Αχαιοί αρχίζουν να εγκαθίστανται σ’ ολόκληρη την Κύπρο, φέρνοντας μαζί τους τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους, καθορίζοντας από τότε την πολιτιστική ταυτότητα του νησιού.
Στα αποστολικά χρόνια, η Κύπρος είναι από τους πρώτους αγρούς που δέχονται τον σπόρο του Χριστιανισμού από τους Αποστόλους Παύλο και Βαρνάβα. Από τότε το νησί καρπίζει πλούσια σοδειά Αγιότητας, ώστε να ονομάζεται «η νήσος των Αγίων».
Πολλοί ποθούν και καταλαμβάνουν το νησί στο διάβα των χρόνων, λόγω της στρατηγικής του θέσης και του ορυκτού του πλούτου. Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Πέρσες, Ρωμαίοι, Ναΐτες, Λουζινιανοί, Ενετοί, Φράγκοι, Οθωμανοί, Βρετανοί περνούν ως κατακτητές από το νησί. Πολλούς αφέντες άλλαξε, αλλά δεν άλλαξε ψυχή.
Έτσι φτάνουμε στον 19ο αιώνα.
Το 1821 ανάβει το φυτίλι της λευτεριάς στον Ελλαδικό χώρο. Οι Κύπριοι προσπαθούν να επεκτείνουν την επανάσταση και στο νησί τους. Οι Οθωμανοί καταπνίγουν αυτήν την προσπάθεια απαγχονίζοντας τον ηρωικό Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό μαζί με 3 άλλους επισκόπους και θανατώνοντας εκατοντάδες Έλληνες της Κύπρου.
Κατά την απαράμιλλη εκείνη εθνεγερσία του 1821, κύπριοι πολεμούν και θυσιάζονται στην Αιτωλοακαρνανία υπέρ της κοινής ελευθερίας. Στον κήπο των ηρώων, στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, συναντάμε το μνημείο των Κυπρίων αγωνιστών που συμμετείχαν στα γεγονότα της εξόδου.
Κάθε χρόνο το βράδυ των εκδηλώσεων μνήμης της εξόδου, παρελαύνει μαζί με τις υπόλοιπες Ελληνικές περιοχές και η μαρτυρική Κύπρος με τις έξι πόλεις της.
Δεκαετίες πολλές αργότερα μετά την έξοδο, όταν ο Κύπριος πολιτικός και λογοτέχνης Λουκής Ακρίτας εκφωνεί τον πανηγυρικό λόγο, διερμηνεύοντας τα αισθήματα των Ελλήνων, λέει τη φράση που έμελλε να κοσμήσει από τότε την πύλη της Ιεράς Πόλης: «Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου».
Η Ελληνική Επανάσταση, αν και γέννησε το ελεύθερο Ελληνικό κράτος, άφησε έξω από αυτό πολλές ελληνικότατες περιοχές. Κάποιες από αυτές ενσωματώθηκαν με αγώνες αργότερα, όπως η Μακεδονία, η Θράκη, η Ήπειρος.
Κάπου όμως στα νοτιοανατολικά της Ελλάδας, η Κύπρος συνεχίζει να υποφέρει κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό μέχρι το 1878.
Τότε που οι Τούρκοι, στο συνέδριο του Βερολίνου, πουλούν το νησί στους Άγγλους. Ουσιαστικά το μόνο που αλλάζει ήταν το όνομα του κατακτητή.
Η επιθυμία των Κυπρίων για λευτεριά είναι σφοδρή. Και η λευτεριά έχει στη συνείδηση των Κυπρίων μία και μόνη μορφή: την ένωση με τη μάνα-Ελλάδα.
Κατά τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους, Κύπριοι συστρατεύονται και πολεμούν στο πλευρό των Ελλαδιτών αδελφών.
Τον Οκτώβριο του 1931 οι Κύπριοι εξεγείρονται, όμως γρήγορα η προσπάθεια καταπνίγεται.
Τον Ιανουάριο του 1950, η Εκκλησία της Κύπρου διενεργεί δημοψήφισμα και το καταθέτει στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.
Σε αυτό το δημοψήφισμα το 96,7% του Κυπριακού λαού υπογράφει Ένωση με την Ελλάδα. Η απάντηση των Άγγλων ήταν: «ουδέποτε». Άλλος δρόμος δεν απομένει από μια δυναμική, ένοπλη διεκδίκηση.
Φτάνει η 1η Απριλίου 1955. Αρχίζει ο αγώνας της ΕΟΚΑ (της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών) με στρατιωτικό ηγέτη τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα-Διγενή και πολιτικό ηγέτη τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τον τρίτο.
«Μεθύσαμε όλοι και πήραμε την απόφαση. Κι αδράξαμε ό,τι βρέθηκε μπροστά μας. Καλούσαμε τον χάροντα στο τραπέζι μας. Τον κερνούσαμε και εκείνος διάλεγε το ξεχωριστό»
Γέμισαν οι δρόμοι μαθητές που παράτησαν τα θρανία και φώναζαν για Ένωση. Κι έγιναν οι δρόμοι πεδία μαχών κι έγιναν τα χωριά κρησφύγετα.
Έγιναν οι κοπέλες ζωντανά ταχυδρομεία, που μέσα στην αθώα στολή ήταν ζωσμένες τ΄ άρματα.
Έγιναν τα παιδιά πιο σοφοί κι απ΄ τους σοφούς. Μάθανε να σκάβουνε κρησφύγετα και να σιωπούν μπροστά στα πλέον απάνθρωπα βασανιστήρια.
Και στα πρόσωπα τους, τα μελανιασμένα απ΄ τα κτυπήματα της τελευταίας διαδήλωσης, γράφτηκε η πιο λαμπρή ιστορία.
Έμαθαν οι εικοσάχρονοι ότι ο θάνατος είναι χαρά, ότι η αγχόνη είναι πανηγύρι κι ότι «του ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται».
Δεν είναι ένας και δύο οι εθνομάρτυρες του αγώνα εκείνου, είναι 108.
108 Έλληνες που συναγωνίζονται στον ηρωισμό, στην πίστη, στην αυταπάρνηση, στην αγάπη για την Ελλάδα.
Εννέα παλληκάρια, από 18 έως 25 χρονών οδηγούνται στην κρεμάλα, καταδικασμένοι γιατί αγωνίστηκαν για τη λευτεριά και την Ένωση με την Ελλάδα. Μεταξύ αυτών και οι Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, τα ονόματα των οποίων δόθηκαν σε δρόμους της πόλης μας.
Στις επιστολές τους, λίγο πριν οδηγηθούν στον θάνατο, αποτυπώνουν την καθαρότητα της ψυχής τους, την πίστη τους, το πνεύμα του αγώνα εκείνου.
Ο Ανδρέας Ζάχος έγραφε:
«Αγαπητέ αδελφέ,
Όταν θα πάρης το γράμμα μου αυτό θα έχω φύγη για πάντα. (Υπάρχει κανείς που θα μείνη;) Η ώρα του θανάτου πλησιάζει, μα στην ψυχή μας φωλιάζει η ηρεμία. Τη στιγμή αυτή ακούμε την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν. Στην θέση που βρισκόμαστε τώρα, ούτε με το μικροσκόπιο δεν μπορούμε ν’ ανακαλύψουμε πού υπάρχει τραγωδία στον θάνατο [...] Νομίζω όμως ότι μόνο με την εκτέλεση θα μπορούσα να μείνω για πάντα νέος κι αθάνατος»...
[if !supportLists]· [endif]Έγραφε ο Στέλιος Μαυρομάτης:
«Σεβαστοί μου γονείς, πολυαγαπημένες μου αδελφές και αδελφέ μου…
τώρα που σας γράφω ευρίσκομαι μέσα στο σκοτεινό κελί της φυλακής μου, περιμένοντας με θάρρος και υπομονή τον δήμιο να ΄ρθη να με οδηγήσει στον τόπο της εκτελέσεως. Αισθάνομαι τον εαυτό μου ισχυρό και γαλήνιο, γιατί έχω τον Χριστό μέσα μου και είμαι βέβαιος πως θα με βοηθήσει μέχρι τέλους.
Θέλω να ξέρετε πως ο υιός και αδελφός σας πέθανα με το χαμόγελο στα χείλη, γιατί κράτησε μέχρι τέλους τον ιερό όρκο που έδωσε να θυσιαστεί χάριν της ελευθερίας της Κύπρου…»
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης γεννήθηκε στην Πάφο. Ήταν πρωταθλητής στα άλματα και ποιητής. Σε ηλικία 17 χρόνων, εγκαταλείπει το σχολείο και εντάσσεται στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Ένα χρόνο αργότερα συλλαμβάνεται να μεταφέρει ένα όπλο και καταδικάζεται σε θάνατο.
Λίγες ώρες πριν τον απαγχονισμό του γράφει:
«Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.»
Ολάκαιρος ο κόσμος συνταράσσεται με κείνες τις θυσίες. Ολόκληρη η Ελλάδα στέκεται στο πλευρό των Κυπρίων και του αγώνα για Ένωση. Στην πόλη μας, το Αγρίνιο, το 1958 πραγματοποιείται στην κεντρική πλατεία μεγάλη παλλαϊκή συγκέντρωση υπέρ της Κύπρου.
Στις γιορτές της εξόδου του Μεσολογγίου, της ίδιας χρονιάς, παραβρίσκεται και εκφωνεί τον πανηγυρικό της ημέρας ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος ο τρίτος, ο οποίος με τον εθναρχικό του ρόλο διενεργεί τις συνομιλίες για το κυπριακό. Στο πρόσωπο του, όλη η Αιτωλοακαρνανία δείχνει τη συμπαράστασή της στον Κυπριακό Ελληνισμό. Κατά την επίσκεψή του στο χωριό Κατοχή, οι νέοι τον παίρνουν στα χέρια για αρκετή διαδρομή, θέλοντας να τον τιμήσουν.
Η Ένωση δεν πραγματοποιήθηκε. Δεν την άφησαν οι ισχυροί του κόσμο τούτου.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ οδηγεί το 1960, στην εύθραυστη ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία.
Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, στις 15 Ιουλίου 1974, η χούντα του Ιωαννίδη πραγματοποιεί πραξικόπημα εναντίων του προέδρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
Έτσι, οι Τούρκοι βρίσκουν την ευκαιρία που από καιρό έψαχναν. Στις 20 Ιουλίου εισβάλουν στο νησί και με κτηνωδίες πολλές, καταλαμβάνουν το 37% του εδάφους.
Διακόσιες χιλιάδες Κύπριοι γίνονται πρόσφυγες. Μετράμε τους νεκρούς μας και φτάνουν τις τέσσερις χιλιάδες. Οι πρόσφυγες διακόσιες χιλιάδες. Οι αγνοούμενοι μας 1619. Για τους περισσότερους από αυτούς ακόμα δεν γνωρίζουμε τίποτα.
Σήμερα η Κύπρος μοιρασμένη, περιμένει ακόμα τη λευτεριά της.
Γι΄ αυτή τη λευτεριά θυσιάζεται το 1996 ο Τάσος Ισαάκ.
Γι΄ αυτή τη λευτεριά ανεβαίνει στον ιστό για να κατεβάσει την τουρκική σημαία ο Σολωμός Σολωμού.
Θυσιάζονται γιατί ξέρουν ότι:
«Η γης δεν έχει κρικέλια
για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν
μήτε μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι
να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι.
Και τούτα τα κορμιά
πλασμένα από ένα χώμα που δεν ξέρουν, έχουν ψυχές.
Μαζεύουν σύνεργα για να τις αλλάξουν,
δε θα μπορέσουν· μόνο θα τις ξεκάμουν αν ξεγίνουνται οι ψυχές.
Δεν αργεί να καρπίσει τ’ αστάχτυ,
δε χρειάζεται μακρύ καιρό για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι…»
Κι εμείς, οι νέοι του 21ου αιώνα, συνεχίζουμε να συναντάμε στους δρόμους της πόλης μας προτομές άγνωστες. Βλέπουμε στο κέντρο της πόλης, ένα λεβέντη αξιωματικό να μας κοιτάζει καθημερινά με βλέμμα καθάριο και έντονο. Ακούμε ότι είναι συμπατριώτης μας, Αγρινιώτης και αυτός και ότι θυσιάστηκε αγωνιζόμενος για τη λευτεριά της Κύπρου. Κάνουν λόγο για κάποια επιχείρηση «Νίκη» και για πτώση του αεροσκάφους από φίλια πυρά. Θελήσαμε να μάθουμε περισσότερα γι΄ αυτό το γεγονός.
Συναντάμε αγωνιστές-ήρωες που συμμετείχαν στην επιχείρηση «Νίκη» και κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Άγνωστοι στους πολλούς, γιατί οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά. Συναντάμε συγγενείς των ηρώων και προσπαθούμε να αντλήσουμε στοιχεία για τα γεγονότα του 1974.
Ο ήρωας μας, ο Βασίλης, ο αντιπτέραρχος Παναγόπουλος, συνεχίζει να μας κοιτάει επίμονα, λες και θέλει να μας γνωρίσει, λες και θέλει να τον γνωρίσουμε. Μας προσκαλεί, μας προκαλεί να τον ερευνήσουμε γι΄ αυτόν.
Στην επιχείρηση «Νίκη» συμμετείχαν 23 Αιτωλοακαρνάνες εκ των οποίων οι 3 έπεσαν ηρωικά. Πρώτος, ο κυβερνήτης Παναγόπουλος. Δεύτερος, ο καταδρομέας Αιμίλιος Μονιάς από τη γειτονική μας Παραβόλα.
Τρίτος Αιτωλοακαρνάνας ήρωας που έπεσε κατά την επιχείρηση «Νίκη» είναι ο καταδρομέας Αθανάσιος Χριστόπουλος, από τη Μηλιά της Ναυπάκτου.
Έχουμε Αιτωλοακαρνάνες που πολέμησαν ενάντια στην Τουρκική λαίλαπα ως μέλη της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου, της ΕΛΔΥΚ. Συναντάμε στον Λυγιά Ναυπάκτου τον κύριο Φούντα Κωνσταντίνο, ο οποίος μοιράζεται μαζί μας τις εμπειρίες του.
Ο λοχίας Πεζικού Μπαγιώργος Παναγιώτης του Φωτίου, από την Καψοράχη Μεσολογγίου, έπεσε μαχόμενος από ριπή εχθρικού πολυβόλου στην τοποθεσία «προμαχών» του Στρατοπέδου ΕΛΔΥΚ στη Λευκωσία, κατά τη διάρκεια αμυντικού αγώνα της μονάδας του στις 16 Αυγούστου 1974. Η ιστορία του όμως δεν τελειώνει εκεί…
Ο Παντιώρας Θεόδωρος του Αντωνίου από το Μενίδι του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας διέμενε στην Κύπρο. Δεν ήταν υποχρεωμένος από κανένα νόμο να πολεμήσει για το νησί. Όμως η Ελληνική του συνείδηση, η αίσθηση του χρέους να αγωνιστεί για την ελευθερία, για τους Έλληνες του τόπου αυτού, γι΄ αυτούς που πέρασαν, θα ρθούνε, θα περάσουν, στις 20 Ιουλίου 1974 κατά την Τουρκική εισβολή, θα τον κάνει να παρουσιαστεί εθελοντικά, μαζί με Ελληνοκυπρίους, σε Στρατιωτική Μονάδα της Εθνικής Φρουράς. Εκεί εξοπλίστηκαν και κινήθηκαν με το μικρό του λεωφορείο προς την Κυρήνεια. Κοντά στη θέση «Πικρό Νερό» δέχθηκαν σφοδρά τουρκικά πυρά. Τραυματίσθηκε, συνελήφθηκε από τους Τούρκους και έκτοτε αγνοείται η τύχη του. Είναι ένας από τους τραγικούς αγνοούμενους του πολέμου.
Η ιστορία του μας προκαλεί να ερευνήσουμε αυτήν την επίπονη πτυχή της Κυπριακής τραγωδίας· το δράμα των αγνοουμένων.
Το αιματοβαμμένο αλωνάκι, η Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, η πρωτεύουσα του Νομού μας, αποτελεί σύμβολο της μαρτυρικής Κύπρου. Οι 200 εγκλωβισμένοι που παραμένουν στις κατεχόμενες περιοχές είναι οι σύγχρονοι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι. Η ηρωική δασκάλα Ελένη Φωκά η οποία για 25 χρόνια παρέμεινε στην κατεχόμενη Καρπασία για να μεταλαμπαδεύει στα παιδιά Χριστό και Ελλάδα, ανοίγει την καρδιά της και περιγράφει το δράμα των εγκλωβισμένων.
Το τραγικό εκείνο καλοκαίρι του 1974 πολλοί φορείς της μάνας Ελλάδας και κυρίως εκκλησιαστικοί, προσπάθησαν να ανακουφίσουν τον πόνο των ανθρώπων, φιλοξενώντας παιδιά και οικογένειες.
Τα οικοτροφεία της Ιεράς Μητρόπολης Αιτωλίας και Ακαρνανίας άνοιξαν τις πόρτες και τις καρδιές τους στους πονεμένους πρόσφυγες του 1974. Ο ανεξάρτητος βουλευτής και πρόεδρος της επιτροπής παιδείας και πολιτισμού της Βουλής των Αντιπροσώπων κύριος Παύλος Μυλωνάς θυμάται με συγκίνηση εκείνη τη φιλοξενία.
Ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα,
ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο
Τι. ιδέτε εκόλλησεν η ρόδα του βαθιά στη λάσπη,
κι α, ιδέτε χώθηκε τ᾿ αξόνι του βαθιά μέσ᾿στο αίμα.
Ομπρός, παιδιά, και δε βολεί μονάχος ν᾿ ανέβει ο ήλιος,
σπρώχτε με γόνα και με στήθος να τον βγάλουμε απ᾿ τη λάσπη,
σπρώχτε με στήθος και με γόνα να τον βγάλουμε απ᾿ το γαίμα.
Δέστε, ακουμπάμε απάνω του ομοαίματοι αδελφοί του.
Ομπρός, αδέλφια, και μας έζωσε με τη φωτιά του,
ομπρός, ομπρός κι η φλόγα του μας τύλιξε αδελφοί μου.
Σχόλια